نوشابه، شکلات، آب نبات، شیرینی و... با این که ممکن است خوردن همه این خوراکی ها برای تان لذت بخش باشد اما به عوارض خطرناکی که ایجاد می کنند و مهم ترین آن چاقی و در پی آن بیماری دیابت است توجه کنید.نوشابه، شکلات، آب نبات، شیرینی و... با این که ممکن است خوردن همه این خوراکی ها برای تان لذت بخش باشد اما به عوارض خطرناکی که ایجاد می کنند و مهم ترین آن چاقی و در پی آن بیماری دیابت است توجه کنید. به خصوص اگر دچار اضافه وزن هستید یا می خواهید برای دوره بارداری آماده شوید حتما برای بررسی قند خون خود به پزشک مراجعه کنید تا درصورت لزوم شما را قبل از بروز بیماری بررسی و کنترل کند تا در آینده دچار عوارض آن نشوید.

● مادر همه بیماری ها را می شناسید؟
«دیابت»، «بیماری قند»، «قند خون»؛ احتمالا این کلمه ها را زیاد شنیده اید و می دانید که همه آن ها اشاره به بیماری مزمن اما آزاردهنده ای دارند که مشکلات بسیاری را برای فرد بیمار رقم می زند اما واقعا چقدر راجع به این بیماری می دانید؟ اطلاعات شما در مورد علت های مساعد کننده ابتلا به بیماری، عوامل ایجاد خطر، عوارض و درمان این بیماری که گاه به عنوان «ام المرائض» (مادر بیماری ها) از آن نام برده می شود، در چه حد است؟ قطعا دانستن نکات کافی در مورد این بیماری به کار شما می آید. پس حتما مصاحبه اصلی این شماره بخش زنان را از دست ندهید، زیرا در این مصاحبه شما می توانید نکات متعددی را در مورد این بیماری دریابید. مطلب دیگری هم که به تمام خانم ها توصیه می کنم که مطالعه کنند برنامه تغذیه هفتگی است که برای شادابی و زیبایی پوست و موی آن ها تهیه شده است. این برنامه غذایی به تفکیک تمام مواد غذایی لازم برای داشتن پوستی شاداب و پرطراوت و خاصیت های هر ماده غذایی را برای شما توصیه کرده است. این جدول توسط گروهی از بهترین متخصصان پزشکی و تغذیه تهیه شده است و آن ها مدعی شده اند که با چند هفته استفاده از این برنامه غذایی می توانید تاثیرات شگفت انگیز آن را در پوست خود ببینید. مطلب سومی هم که مطالعه آن را به شما پیشنهاد می کنم، بیماری شناسی لب هاست. عضو مهمی در بدن انسان که هم در عملکرد بدن و هم در زیبایی نقش دارد اما اغلب از یاد می بریم که می تواند بیمار شود یا این که نشانه هایی در آن ظاهر شود که نشانگر و علامت بیماری های کلی در بدن باشد. حرف آخر هم این که به روزهای بی ثباتی آب و هوا نزدیک شده ایم، زمانی که هوا طی یک روز میان گرما و سرما فرق می کند و در لحظاتی ممکن است عرق بریزید و در لحظاتی برعکس ممکن است سردتان شود. در چنین هوای متغیری باید بیشتر از قبل مراقب سلامت خود باشید. مسئله لباس پوشیدن مناسب، داشتن تغذیه مناسب و درصورت لزوم مصرف مکمل های لازم و رعایت نکته ها و توصیه های بهداشتی باعث می شود تا در این روزها بیمار نشوید و از روزهای تان لذت کافی را ببرید.

● اضافه وزن عامل اصلی دیابت
به گروهی از اختلالات سوخت و ساز قند در بدن بیماری دیابت می گویند که در نهایت موجب افزایش قندخون افراد مبتلا به این بیماری می شود. به طور کلی بیماری دیابت را به ۲ نوع اصلی تقسیم می کنیم؛ نوع یک و ۲. دیابت نوع یک معمولا در سن پایین دیده می شود که در این حالت بیماران عموما وابسته به انسولین هستند. علت دیابت نوع یک اختلال سیستم ایمنی در کنار عواملی مانند مسائل ژنتیک و محیطی است که همه این عوامل با کمک یکدیگر می توانند بیماری دیابت از نوع اول را ایجاد کنند. در دیابت نوع اول مقدار انسولین در بدن کم است یعنی لوزالمعده آسیب می بیند و نمی تواند انسولین ترشح کند و در نتیجه قند بیمار افزایش پیدا می کند. باید بدانید که اگر در بدن انسان انسولین وجود نداشته باشد با افزایش قابل توجه و گاها خطرناک قندخون روبه رو می شویم. انسولین قندخون را به سلول ها منتقل می کند و فقدان آن موجب بالا رفتن قندخون می شود اما در دیابت نوع دوم آغاز بیماری در ۳۰ الی ۴۰ سالگی شایع تر است و عامل اصلی آن مقاومت بدن نسبت به مقدار انسولین موجود است. در دیابت نوع دوم مقداری انسولین در بدن وجود دارد اما بدن نسبت به آن مقاوم است. افراد مبتلا به این نوع دیابت ۸۰ تا ۹۰ درصد چاق هستند بر خلاف افراد مبتلا به دیابت نوع اول که معمولا لاغر هستند.
بنابراین وزن زیاد عامل اصلی به وجود آمدن این نوع دیابت است. البته جز دیابت نوع اول و دوم انواع دیگری مثل دیابت ژنتیک که بسیار نادر است و دیابت بارداری نیز وجود دارد. مطالعات در ایران نشان می دهد، ۵ درصد خانم های باردار طی دوران بارداری به دیابت بارداری دچار می شوند و بعد از گذراندن این دوره ممکن است در طول زندگی بین ۳۰ تا ۶۰ درصد به دیابت نوع دوم دچار شوند.

● چاقی و مقاومت بدن به انسولین
به طور کلی شیوع دیابت در خانم ها و آقایان چه دیابت نوع اول و چه نوع دوم یکسان است. خطر ابتلای افراد زیر ۲۰ سال حدود ۲/۰ درصد است و در افراد بالای ۲۰ سال نیز با افزایش میزان خطر ابتلا روبه رو هستیم. اگر بخواهیم آمار کلی را از ابتلای کل افراد جامعه بیان کنیم ۸ تا ۱۰درصد افراد به این بیماری مبتلا هستند. البته شایع ترین نوع دیابت در میان خانم ها دیابت دوره بارداری است. خانم هایی که زمینه ابتلا به دیابت را دارند و تا به حال دچار دیابت نشده اند، ممکن است به دو دلیل عمده دچار دیابت بارداری شوند؛ اول این که طی بارداری بدن نسبت به انسولین مقاومت نشان می دهد که این خود با افزایش وزن غیر معمول در طی بارداری تشدید می شود. دوم این که در دوره بارداری لوزالمعده آن ها ذخیره کافی از انسولین ندارد که می تواند زمینه ژنتیک نیز داشته باشد. بنابراین به دلیل مقاومت ایجاد شده نسبت به انسولین به همراه کمبود نسبی انسولین فرد دچار دیابت بارداری می شود. اگرچه در اکثر موارد، دیابت بار داری پس از زایمان رفع می شود ولی در آینده به خصوص در فردی که به وزن طبیعی برنگردد تا ۶۰ درصد دیابت ایجاد خواهد شد. بنابراین باز هم وزن عامل قابل کنترل اصلی خواهد بود.

● شایع ترین نشانه دیابت
گاهی اوقات شما ورزش می کنید یا در محیط گرمی قرار می گیرید که نیاز پیدا می کنید آب بیشتری بنوشید اما اگر شخصی بدون علت و نسبت به گذشته آب بیشتری می نوشد یعنی مصرف آب به صورت غیرمعمول باشد یا شب ها در اثر تشنگی بیدار شود یا بیش از ۲بار برای رفع ادرار بلند می شود پیشنهاد می کنیم که حتما به پزشک مراجعه کند چون ممکن است به دیابت دچار شده باشد. بنابراین افزایش حجم ادرار و تشنگی بی مورد، مواردی هستند که احتمال ابتلا به دیابت را مطرح می کنند.

● دیابت بیماری چندژنی
بیماری دیابت می تواند به طور ارثی نیز منتقل شود اما باید به این نکته اشاره کنم که دیابت بیماری تک ژنی نیست یعنی تنها یک ژن موجب بروز دیابت نمی شود. اگر هر دوی والدین به دیابت مبتلا باشند احتمال این که کودک دچار این بیماری شود کمتر از ۴۰ درصد است. چندژن به همراه فاکتورهای محیطی برای ابتلا به دیابت دخیل هستند بنابراین این بیماری را چند ژنی می نامیم. اگر همه ژن هایی که عامل بیماری دیابت هستند به ارث برسند احتمال ابتلای فرد به این بیماری افزایش پیدا می کند. البته دیابت یک و دو هردو دارای جزئی ژنتیک به علاوه عوامل محیطی هستند ولی عامل اصلی در افزایش شیوع دیابت، یک عامل محیطی اصلی است و آن چاقی است.

● تحت نظر پزشک آزمایش دهید
متاسفانه ۵۰ درصد از افرادی که در جامعه ما دچار دیابت نوع دوم هستند از این موضوع بی خبرند و دلیل آن نبود علامت بارز برای این بیماری است. یعنی ممکن است این بیماران قند بالا داشته باشند ولی از آنجایی که میزان آن خیلی زیاد نیست بیمار علائم واضح دیابت را ندارد بنابراین یا از روی تصادف در آزمایشات متوجه این موضوع می شوند یا متاسفانه پس از مدت طولانی با عوارض دیابت مثل ضعف بینایی چشم، مشکلات کلیوی، قلبی، مغزی، عوارض در پاها و علائم پوستی مراجعه می کنند و در این حالت می فهمند که دچار دیابت شده اند. بنابراین از آنجایی که تا ۵۰درصد این بیماری هیچ علائمی بروز نمی دهد بنابراین هرگز نباید به صرف نداشتن علامت نتیجه بگیریم که دیابت نداریم. ولی آن دسته از افراد که علامت دارند، با شکایاتی مثل افزایش تشنگی، افزایش حجم ادرار و افزایش گرسنگی، کاهش وزن و خستگی مراجعه می کنند.
این بیماران معمولا قند خون بالای ۲۰۰ دارند و در هر ۲ دسته اگر کنترل مناسب قند خون صورت نگیرد در طولانی مدت ارگان های دیگر بدن نیز درگیر می شود، مانند قلب و عروق، کلیه ها، پا و حتی پوست بنابراین فرد ممکن است دچار مشکلاتی مانند سکته قلبی، سکته مغزی، نارسایی کلیه، کاهش دید و زخم پا شود که در اصل همگی از عوارض اصلی و مشکل ساز بیماری دیابت هستند.

● برای پیشگیری و کنترل بهتر قند، ورزش کنید
زمانی که فرد به پزشک مراجعه می کند و طبق آزمایش ها بیش از ۲بار دچار قند ناشتای مساوی یا بالای ۱۲۶ یا قند بعد از غذا مساوی یا بالای ۲۰۰ شده باشد به بیماری دیابت مبتلا شده است. برای پیشگیری و درمان دیابت ۳ روش مرسوم شامل تغذیه مناسب و ورزش، داروهای خوراکی و انسولین وجود دارد. همانطور که اشاره کردیم ۹۰درصد بیماران دیابتی به نوع دوم این بیماری دچار می شوند که با چاقی افراد نیز ارتباط دارد. از طرفی متاسفانه ۶۰درصد افراد جامعه با افزایش وزن و مشکل چاقی مواجه هستند، پس سعی می کنیم بیشتر به این موضوع بپردازیم. ابتدای درمان از آنجایی که دیابت (نوع دو) هنوز خفیف است معمولا پزشکان روی تغذیه صحیح و انجام ورزشی تاکید کرده و بدین وسیله قند بیمار را کنترل می کنند. به بیماران دیابتی توصیه می کنیم که ۳بار در هفته بین ۳۰ تا ۴۵دقیقه ورزش کنند مانند راه رفتن سریع، چون ورزش باعث می شود انرژی مصرف کنند و در نتیجه سوخت و ساز بدن افزایش پیدا می کند بنابراین مصرف قند در ارگان ها افزایش یافته و قند خون کاهش می یابد. به همراه آن دستورهای تغذیه ای را به بیمار می دهیم مثل کاهش و تقریبا حذف مصرف قندهای ساده مانند شیرینی، شکلات، بستنی و نوشابه.... مصرف مواد فیبردار مثل سالاد و سبزی ها در کنار غذا و جایگزین کردن گوشت سفید مثل ماهی و مرغ به جای مصرف گوشت قرمز، مصرف نان های تیره همچون سنگک، نان جو و نان های سبوس دار.

● خانم های باردار بخوانند
برای خانم هایی که مبتلا به دیابت قبل از بارداری هستند و می خواهند باردار شوند چند توصیه اصلی وجود دارد؛ اگر قند و عوارض دیابت تحت کنترل باشد عموما از لحاظ باردار شدن ممنوعیتی ندارد. توصیه می شود خانمی که دیابت دارد قبل از باردار شدن فشار خونش را کنترل کند و از داروهایی استفاده کند که طی دوره بارداری برایش ممنوع نباشد. با چشم پزشک برای کنترل مشاوره انجام دهد تا درصورت لزوم قبل از بارداری درمان شود. همچنین در صورتی که مدت ابتلا به دیابت طولانی باشد یا فرد سابقه مشکلات قلبی داشته باشد با متخصص قلب و عروق نیز مشورت کند و علاوه بر این ها باید از نظر کلیوی نیز تحت بررسی قرار گیرد. بنابراین لازم است از نظر ارگان هایی که تحت تاثیر دیابت طولانی قرار می گیرند تحت نظر باشد. همچنین بهتر است آموزش لازم را برای کنترل قند از پزشک مربوطه دریافت کنند و ۳ ماه قبل از بارداری قندخون شان را ترجیحا با مصرف انسولین به خوبی کنترل کنند. البته اگر خانمی فشارخون شدید کنترل نشده، مشکلات چشمی یا قلبی پیشرفته و نارسایی کلیوی دارد عموما اجازه بارداری ندارد، البته خوشبختانه این موارد به ندرت اتفاق می افتد. این مراقبت ها مربوط به فردی است که قبل از بارداری دیابت داشته است. برای کسانی که طی بارداری دچار دیابت می شوند، مراقبت ها عمدتا مربوط به دوران بارداری و پس از زایمان است. اگرچه در این گروه پس از زایمان معمولا قند به حالت طبیعی برمی گردد ولی بعد از زایمان باید بررسی مرتب و مراجعات مکرر صورت بگیرد تا درصورت افزایش میزان قند درمان مناسب انجام گیرد.

● آبمیوه نخورید
بهتر است بیماران دیابتی از خوردن آبمیوه پرهیز کنند ولی می توانند ۲ یا ۳ وعده میوه در طول روز مصرف کنند. به طور کلی ورزش ورود قند به سلول را آسان می کند و باید بدانید کسانی که ورزش و تمرین بدنی انجام می دهند، ممکن است تا ۲۴ ساعت قندخون شان پایین بماند یعنی اثر ورزشی که فرد انجام می دهد می تواند تا ۲۴ ساعت و گاهی بیشتر از این زمان در بدنش دیده شود حتی اگر با کاهش وزن همراه نباشد. ولی بیماران دیابتی را به انجام حرکات ورزشی و تمرین بدنی تشویق می کنیم چون ورزش موجب کاهش وزن آن ها نیز می شود و از آنجا که طبق آمار ۹۰درصد دیابتی ها از نوع دوم دچار اضافه وزن زیاد هستند، در مورد این بیماران اگر بتوانند وزن خود را با تغذیه مناسب و ورزش به خصوص ابتدای ابتلا به دیابت کنترل کنند مطالعات نشان می دهد در بیش از نیمی از موارد دیابت به خوبی کنترل شده و نیازی به تجویز دارو حتی تا چند سال نخواهد بود.

● از نوزادتان در برابر دیابت آینده، محافظت کنید
دیابت عموما روی شیردهی خانم ها تاثیری نمی گذارد. اگر قند بیمار طی بارداری کنترل شده باشد، می توان تا حد زیادی مطمئن بود که مشکلی برای نوزاد به وجود نمی آید ولی اگر قند بیمار در این دوره به خصوص ۳ ماهه اول کنترل نشده باشد ممکن است عوارضی را به دنبال داشته باشد مثل ناهنجاری های جنینی و تاثیراتی که روی اعصاب و سیستم اسکلتی و قلب می گذارد. این ۳ قسمت بدن بخش هایی هستند که اگر کسی دیابت قبل از بارداری داشته باشد و به آن توجه نکند، مشکلاتی برای نوزاد به همراه دارد که خوشبختانه این اتفاق به ندرت پیش می آید. درصورتی که نوزاد از مادر مبتلا خطر ابتلا به دیابت را به ارث برده باشد معمولا در دوره نوزادی بروز نمی کند ولی مشکل شایع تر اضافه وزن جنین در دیابتی است که در حین بارداری کنترل مناسبی ندارد که این خود چاقی آینده را در پی داشته و در زندگی آینده فرد را مستعد دیابت می کند. همان طور که گفته شد فرزندان، مستعد ابتلا به دیابت هستند. اگر یکی از والدین دچار دیابت باشد کمتر از ۱۰ درصد احتمال ابتلای کودک به این بیماری وجود دارد و اگر هردوی والدین مبتلا به دیابت باشند۳۰تا۴۰ درصد فرزندشان در خطر ابتلای به دیابت است. البته درصورت ابتلای پدر، احتمال انتقال بیشتر خواهد بود. البته همانطور که اشاره کردیم بیماری در فرزندان ممکن است در سنین نوجوانی و قبل از بلوغ خود را نشان دهد که بیشتر دیابت نوع اول است یا فرد در سنین بالای ۳۰ سال عمدتا به علت افزایش وزن مبتلا به دیابت نوع دوم می شود که این نوع شایع تر است. بنابراین می توان گفت، با جلوگیری از چاق شدن فرزندان عمدتا می توان از ابتلای آن ها به دیابت جلوگیری کرد.

● فیبر بیشتر بخورید
تغذیه از ارکان اصلی کنترل قند در دیابت نوع یک و دو است. در دیابت نوع اول چون در بدن انسولین وجود ندارد و بدن نیازمند این ماده است تنها با رژیم غذایی نمی توان آن را کنترل کرد. افراد مبتلا به دیابت نوع دوم اکثرا دچار اضافه وزن و رژیم نامناسب هستند. در این مورد شاید بتوان ابتدا به رژیم غذایی مناسب و ورزش بسنده کرد. به عنوان رژیم، توصیه اصلی کاهش وزن است. به همراه آن توصیه می شود افراد قندهای ساده مصرف نکرده و خوردن مواد فیبردار را بیشتر کنند زیرا باعث می شود جذب قند و مواد غذایی که مصرف می شود کند شود و غذا آرام جذب بدن شود. این بیماران می توانند ۲ بار در روز به اندازه یک واحد میوه بخورند. معمولا شیرینی میوه ها به دلیل این که قند میوه است کمتر نگران کننده است و با نوع قندهای ساده فرق می کند. جذب قند میوه نیز کندتر است و مشکلات کمتری را به وجود می آورد. البته بیماران باید توجه داشته باشند که میوه ها را بیش از حد مجاز نخورند.

● مهم ترین توصیه برای پیشگیری از دیابت
مشکل اصلی که در مورد بیماری دیابت وجود دارد این است که متاسفانه شیوع این بیماری در جامعه ما به صورت پیشرونده در حال افزایش است و تا ۱۰سال آینده احتمالا شیوع آن در افراد بالای ۶۰ سال ۲ برابر یعنی تا ۲۰ درصد خواهد شد که خود یک مشکل اساسی بهداشتی است و مهم ترین علت آن چاقی و اضافه وزن افراد است. در حال حاضر بهترین راه حل کاهش میزان شیوع دیابت، کنترل وزن است که عمدتا از ۲ طریق خواهد بود، تغذیه مناسب و انجام ورزش به خصوص از سنین پایین نیز که یکی از این راه حل هاست تا به صورت یک رفتار ثابت در جامعه نهادینه شود.
   

گردآوری و انتشار : پایگاه تخصصی دیابت ایران