اگر ديابت داشته باشيد، برنامه غذايي و فهرست هاي جانشيني به شما براي رسيدن به تمام اهداف تغذيه اي کمک مي کند. اولين گام، صحبت و مشورت با رژيم شناس خودتان است؛ کسي که احتياجات روزانه تغذيه اي شما را محاسبه کرده و به شما کمک مي کند تا به نسخه تجويز شده تغذيه اي خود، به خوبي عمل کنيد. نسخه تجويز شده يا همان برنامه غذايي، با کالري، کربوهيدرات، پروتئين و چربي اي که شما خورده ايد و سطح فعاليت خود شما و ميزان انسولين موجود در بدن تان تطبيق داده خواهد شد.
شما به همراه رژيم درمان تان، برنامه غذايي خاصي براي خود طراحي خواهيد کرد. برنامه غذايي شما يک راهنما است که تعداد انتخاب هاي غذايي شما در هر وعده اصلي و ميان وعده که مجاز به خوردن آنها هستيد را نشان مي دهد. برنامه غذايي شما طوري طراحي شده که بيشتر از نصف کالري دريافتي روزانه تان را از کربوهيدرات دريافت خواهيد کرد و مقدار کمتري چربي و پروتئين خواهيد خورد.

فهرست هاي جانشين
  شش فهرست جانشين وجود دارند که به شما کمک کنند تا برنامه غذايي شما به سرانجام برسد. مواد غذايي که در يک فهرست با همديگر گروه بندي شده اند، به هم شبيه هستند. هر غذا در يک فهرست داراي مقدار مساوي از کربوهيدرات، پروتئين، چربي و کالري است. مقادير داده شده در هر ماده غذايي انتخاب شده از يک فهرست مساوي هستند. هر ماده غذايي از يک فهرست مي تواند با ماده غذايي ديگري از همان فهرست جا به جا و جانشين شود.
اين شش فهرست عبارتند از:نشاسته و نان، گوشت و جانشين هاي آن، سبزي ها، ميوه ها، شير و چربي.
استفاده از فهرست جانشين و دنبال کردن برنامه غذايي، شما را با تنوع غذايي زيادي رو به رو مي سازد و به اين ترتيب کالري ها، کربوهيدرات، پروتئين و چربي داده شده در طول روز را کنترل خواهد کرد. در اين صورت غذاي تان با انسولين شما متعادل خواهد شد. اهداف درماني براي دو نوع ديابت تا حدي با هم متفاوت است که به اختصار به آنها مي پردازيم:

غذا و ديابت نوع 1
  مهمترين اصل تغذيه اي براي افراد مبتلا به ديابت وابسته به انسولين، يکنواختي و ثبات است. غذاها بايد طي يک محدوده زماني در هر روز خورده شوند. مقدار و تنوع غذاي خورده شده در هر وعده غذايي، از يک روز تا روز ديگر بايد تقريباً برابر باشد. اين مساله مهم است زيرا غذايي که شما مي خوريد، طوري طراحي شده تا ميان ترشح انسولين بدن شما و ميزان فعاليت تان تعادلي ايجاد کند. برنامه غذايي شما و فهرست هاي جانشين مي توانند به ثبات اين مساله کمک کنند که تعادل ميان غذا و انسولين شما باعث تنظيم سطح قند خودتان شود. اگر برنامه غذايي شما و انسولين بدن تان از اين تعادل خارج شوند، نوسان گسترده اي در سطح گلوکز خون به وجود مي آورد که ممکن است با مشکلاتي ناشي از واکنش هاي انسوليني يا نشانه هايي از افزايش گلوکز خون روبه رو شويد.

غذا و ديابت نوع 2
  اغلب افراد مبتلا به ديابت غير وابسته به انسولين، اضافه وزن دارند. بنابراين مهمترين اصل تغذيه اي براي افراد مبتلا به اين نوع ديابت، کنترل وزن است. شما مي توانيد با کمتر خوردن غذا و بيشتر کردن ورزش، کاهش وزن را تجربه کنيد. در اينجا هم«خوردن با يک برنامه متعادل» مهم است، حتي هنگامي که در حال کاهش وزن هستيد. رژيم شناس شما در محاسبه تعداد کالري هايي که نياز داريد و اهداف تنظيم وزن مناسب، شما را ياري خواهد کرد و راه حلي را به شما خواهد داد تا به آن اهداف برسيد.

اصلاح سبک زندگي
شما ممکن است مجبور شويد طريقه خوردن خود را تغيير دهيد. افراد زيادي سؤال مي کنند که آيا آنها مي توانند غذايي مشابه بقيه افراد خانواده بخورند؟ برنامه غذايي افراد ديابتي با روش خوردن هر کس ديگر خيلي متفاوت نيست، حتي ممکن است اين مساله درست باشد که بسياري از مردم به طريقه مناسب و سالمي غذا نمي خورند و اين تغيير عادات، کار بسيار سختي است به خصوص تغيير در عادات غذايي. به ياد داشته باشيد با ايجاد تغييرات تدريجي و تنظيم اهداف کوتاه مدت و تشويق کردن خودتان مي توانيد موفق شويد. براي اين که برنامه غذايي شما کارايي لازم را پيدا کند، بايد آن چيزهايي را بخوريد که در نسخه شما (برنامه غذايي تجويز شده از سوي رژيم شناس تان) آمده است. مقدار غذاي خورده شده به وسيله شما در موفقيت تان براي اجراي برنامه غذايي بسيار مهم است. اگر شما بيشتر يا کمتر غذا بخوريد، در نظم گلوکز خون شما و وزن تان مؤثر خواهد بود. براي تخمين مقدار غذاي صحيح مصرف شده، نيازمند اندازه گيري و وزن کردن غذاها هستيد. البته طي يک هفته يا بيشتر مهارت لازم را به دست خواهيد آورد و با گذشت زمان به اين مهم دست خواهيد يافت. زماني که در آموزش هاي ابتدايي به دنبال آشنايي با چگونگي استفاده از برنامه غذايي خود و فهرست هاي جانشين هستيد، اين مساله بسيار مهم است که به صورت منظم رژيم شناس خود را ملاقات کنيد. در صورتي که برنامه غذايي شما عملي نشود، مي تواند دوباره با شرايط شما مطابقت داده شود. تنها راه کاربردي کردن آن هم ملاقات مداوم و منظم رژيم شناس تان و حل مشکلات توسط شما و اوست.

اين برنامه غذايي، هميشگي است؟
با گذشت زمان ممکن است برنامه غذايي شما تغيير کند. تغييرات در شيوه زندگي مثل شغل، مدرسه، مسافرت و گردش، نيازمند تطبيق در برنامه غذايي شماست. وزن شما ممکن است تغيير کند، عادات غذايي شما ممکن است تغيير کند، ميزان فعاليت شما ممکن است تغيير کند. هر کدام از اين تغييرات به اين معني است که شما ممکن است به يک برنامه غذايي جديد احتياج پيدا کنيد. همان طور که کودکان رشد مي کنند، به کالري بيشتري نياز دارند و وقتي آنها به بلوغ مي رسند، احتياجات محدود مي شود. با رژيم شناس خود به صورت منظم، برنامه را رسيدگي کنيد. در بازنگري برنامه غذايي تان، هر سؤالي را که ممکن است پيش بيايد، بپرسيد و اطلاعات تغذيه اي جديد را ياد بگيريد. مشاوره تغذيه اي منظم به شما کمک مي کند تا تغييرات مثبتي را در عادات غذايي خود به وجود آوريد. به ياد داشته باشيد برنامه غذايي شما فقط و فقط براي خود شما نوشته شده و شامل موارد مورد علاقه و شرايط غير دلپذير شماست. اين برنامه انعطاف پذير است و در جهت احتياجات گوناگون شما طرح ريزي شده. اين گستردگي به شما کمک مي کند تا به اهداف تغذيه اي خود برسيد. شما مي توانيد در حالي که احساس بهتري از تغيير عادات غذايي تان پيدا کرده ايد، سالم تر نيز زندگي کنيد.