ديابت بارداري به حالتي گفته مي‌شود که در آن بدن نسبت به گلوکز عدم تحمل پيدا مي‌کند و اين حالت هميشه اولين بار در زمان بارداري خود را نشان مي‌دهد. در افراد مبتلا به ديابت بارداري احتمال ابتلا به ديابت نوع دو بيشتر از بقيه خانم‌هاست. اين خانم‌ها معمولا نوزاد بزرگ‌تري دارند و اغلب گفته مي‌شود وزن بالاي جنين هنگام تولد احتمال ديابت بارداري کشف نشده را مطرح مي‌کند. براي آشنايي بيشتر با اين بيماري خطرناک دوران بارداري با دکتر ايرج خسرونيا، رييس جامعه متخصصان داخلي ايران گفتگويي ترتيب داده‌ايم که اينک پيش روي شماست.
يکي از مهم‌ترين آزمايش‌هايي که اوايل بارداري از خانم‌هاي باردار صورت مي‌گيرد آزمايش قندخون است. چرا قند خون در اين دوران اين‌قدر مهم است؟
به نکته بسيار مهمي اشاره کرديد. کليد حاملگي سالم براي خانم‌هاي مبتلا به ديابت، کنترل دقيق قندخون است. کنترل قندخون بايد پيش از دوران بارداري و در طول دوران بارداري انجام شود. کنترل دقيق قندخون به معني نگهداري غلظت خون نزديک حد طبيعي است. براي رسيدن به اين کنترل لازم است تعادل درستي ميان مصرف مواد غذايي، ورزش و تزريق انسولين برقرار شود. از اين رو لازم است قندخون به طور مرتب بررسي شود. با کنترل قندخون و مراقبت‌هاي مناسب پزشکي، احتمال حاملگي بدون مشکل و تولد نوزاد سالم‌ همانند يک مادر غيرديابتي خواهد بود.

اگر قند خون زنان باردار در دوران بارداري کنترل نشود چه اتفاقي مي‌افتد؟
قندخون و کتون‌ها که در خون مادر با غلظت بيش از حد طبيعي وجود دارند، از جفت مي‌گذرند و وارد بدن جنين مي‌شوند و احتمال تولد نوزاد با نقايص مادرزادي را افزايش مي‌دهند. بنابراين کنترل درست قندخون بيش از دوران بارداري بسيار مهم است. در طول شش هفته اول بارداري ارگان‌هاي جنين شکل مي‌گيرند. قندخون بالا در طول اين هفته ‌ها بر رشد اندام‌هاي جنين اثر مي‌گذارد و مي‌تواند سبب ايجاد نقايص مادرزادي ‌شود. به دليل افزايش ميزان قندخون جنيني، لوزالمعده جنين انسولين بيشتري مي‌سازد ولي بعد از تولد براي نوزاد توقف ترشح انسولين مشکل است بنابراين ممکن است سطح قندخون پايين بيفتد. بنابراين توصيه مي‌شود نخست پزشک معالج زنان مبتلا به ديابت و بعد از آن متخصصان زنان، متخصصان داخلي، متخصصان غدد و تغذيه برنامه غذايي صحيح را براي رسيدن به کنترل مطلوب قندخون طراحي نمايند.درباره فرداي زايمان اين بيماران هم بگوييد.افراد مبتلا به ديابت نوع يک يا همان ديابت وابسته به انسولين در دوران بارداري، نياز بدنشان به انسولين زياد مي‌شود. اين افزايش نياز به ويژه در سه ماه آخر بارداري ديده مي‌شود که به علت وجود هورمون جفت است. هورمون جفت به رشد جنين کمک مي‌کند اما در همان زمان جلوي فعاليت انسولين بدن مادر را مي‌گيرد در نتيجه نياز به انسولين افزايش مي‌يابد.

اگر پزشکان براي خانم‌هاي باردار تشخيص ديابت نوع دو گذاشتند چه کار کنيم؟
اگر زنان باردار به ديابت نوع 2 مبتلا هستند، برنامه درماني عوض مي‌شود. اگر براي کنترل ديابت قرص‌هاي خوراکي پايين آورنده قندخون مصرف مي‌کنيد، اين قرص‌ها را به علت احتمال مطرح شده براي ايجاد نقايص جنيني نبايد در دوران بارداري استفاده کنيد. پزشک شما قبل از باردار شدن ممکن است درمان با انسولين را براي کنترل قندخون شروع کند.

چه پيشنهادي براي تغذيه دوران بارداري براي مبتلايان به ديابت داريد؟
 
اصولا افراد مبتلا به ديابت، برنامه‌غذايي مرتبي دارند. در طول حاملگي براي پيشگيري از افزايش يا کاهش زياد غلظت قندخون لازم است با متخصص تغذيه و پزشک معالج خود مشورت و با اين کار به کنترل قندخون خود کمک کنيد. اگر وزن شما در شروع حاملگي بيش از حد معمول بود نبايد سعي کنيد وزن خود را کم کنيد. پزشک و متخصص تغذيه درباره شيوه افزايش وزن در طول دوران بارداري شما را راهنمايي خواهند کرد. اگر در شروع حاملگي وزن مطلوب داشته باشيد، انتظار مي‌رود تا پايان بارداري 7 تا 11 کيلوگرم اضافه وزن پيدا کنيد. خانم‌هاي لاغر لازم است افزايش وزن بيشتري در طول بارداري داشته باشند.

تحرک فيزيکي و نرمش در کنترل ديابت مادران باردار چه‌قدر موثر است؟
  تحرک بدني يا ورزش به ويژه در ديابتي‌هاي نوع 2 يکي از اصول اساسي درمان است. همان‌طور که مي‌دانيد، ورزش همراه با برنامه غذايي صحيح در کنترل قندخون نقش اساسي دارد. درباره ورزش کردن در دوران بارداري نيز سوالاتي برايتان مطرح مي‌شود که دراين‌باره بايد با متخصصان آموزش ديابت مشورت کنيد. ورزش در دوران بارداري به وضعيت سلامت شما کمک مي‌کند.

آيا همه مادران ديابتي و بادار مي‌توانند ورزش کنند؟
پرفشاري خون، مشکلات چشمي، کليوي يا قلبي، آسيب‌هاي عروقي ديگر و آسيب اعصاب از مواردي هستند که لازم است درباره خطرهاي ورزش در دوران بارداري با پزشک خود مشورت کنيد. به‌طور کلي در دوران بارداري نبايد ورزش‌هاي کششي اندام يا به اصطلاح ورزش‌هاي کششي سنگين انجام دهيد. بهترين ورزش‌ها براي دوران بارداري، پياده‌روي و شنا است.

از بين سزارين و زايمان طبيعي چه روشي را براي مادران ديابتي و باردار توصيه مي‌کنيد؟
نزديک زمان زايمان، پزشک جنين را از نظر ميزان رشد و وضعيت سلامت بررسي مي‌کند و سپس درباره شيوه زايمان تصميم مي‌گيرد. ممکن است به طور طبيعي زايمان انجام شود يا بنا به نظر پزشک، زايمان به شيوه سزارين انجام شود. شيوه زايمان اثري بر نوزاد ندارد. پزشک تلاش مي‌کند در طول زايمان و تولد نوزاد، قندخون شما را کنترل کند. در شروع زايمان نياز به انسولين کم مي‌شود، به گونه‌اي که گاهي اوقات در طول زايمان يا حتي 24 ساعت پس از تولد نوزاد نيز به تزريق انسولين احتياج نيست.

وپس از تولد نوزاد، چه؟
پس از تولد نوزاد بدن زائو به علت فعاليت زياد در دوران بارداري، به استراحت نياز دارد. برخي مادران در طول چند هفته اول پس از تولد، ميزان قندخون‌شان بهتر مي‌شود و بعضي ديگر قندخون‌شان به سرعت بالا مي‌رود. بنابراين وضعيت کنترل قندخون در اين مدت قابل پيش‌بيني نيست. تغذيه نوزاد با شيرمادر براي مادران ديابتي بسيار مناسب است اما ممکن است غلظت قندخون قابل پيش‌بيني نباشد. همچنين ممکن است تغيير در الگوي خواب و غذا سبب افت قندخون شما ‌شود. از اين‌رو همانند دوران پيش ازبارداري درکنترل قندخون جانب احتياط را رها نکنيد.

حرف آخر
در دوران شيردهي يا پيش از آن، يک ميان‌وعده حاوي پروتئين و کربوهيدرات (ساندويچ، نان و گوشت) مصرف کنيد. همچنين به مقدار کافي مايعات بنوشيد. برنامه‌ريزي کنيد که در حين شيردهي آب يا چاي بدون شيريني مصرف کنيد و اگر در دوران شيردهي دچار کاهش قندخون شديد، شيردهي را متوقف سازيد و براي برطرف کردن حالت افت قندخون، ماده‌اي غذايي مصرف کنيد.

گردآوری و انتشار : پایگاه تخصصی دیابت ایران